اسید نیتریک یکی از اسیدهای معدنی قوی و کاربردی در صنایع می باشد که شهرتش به دلیل خاصیت خورندگی و حل کنندگی آن می باشد. مایعی زرد کم رنگ و با بویی تند و تیز است. دانشمند ایرانی جابربن حیان حدود ۱۴۰۰ سال پیش موفق به کشف آن شد.
اسید نیتریک به علت خواص فیزیکی و شیمیایی خود کاربردهای زیادی در صنایع مختلف خصوصا تولید کودهای کشاورزی و ضدعفونی کننده ها و همچنین بازیابی فلزات گرانبهایی چون نقره استفاده می شود. بسیار خطرناک و سمی است که در صورت تنفس طولانی مدت عامل ایجاد بیماری های تنفسی و ریوی می شود.
اسید نیتریک، کشف دانشمند ایرانی و ثبت آن توسط شیمیست آلمانی!
در سال های بین ۷۲۱ تا ۸۱۵ میلادی اسید نیتریک توسط آزمایشاتی که پدر علم شیمی ایران یعنی جابربن حیان انجام می داد کشف شد که وی در کتاب خود نیز آن را ثبت کرده بود.
سپس در قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی در کتاب دانشمند اروپایی که در کتابش با اشاره به نام جابربن حیان، آن را مطرح و معرفی شد و دانشمند دیگری آن را آب قدرتمند نامید.
تا اینکه در سال ۱۹۰۱ شیمیست آلمانی به نام استوالد که در سال ۱۹۰۹ میلادی برنده جایزه نوبل شیمی شد، فرایند استوالد که روش اصلی تولید اسید نیتریک تا همین امروز می باشد را به نام خودش ثبت کرد.
تولید صنعتی اسید نیتریک
امروزه روش های متفاوتی برای تولید اسید نیتریک وجود دارد که از آن جمله روش بریک لند و روش استوالد جزو بهترین و قدیمی ترین متدها هستند.
آمونیاک ماده اولیه در تولید صنعتی آن در صنعت می باشد. همان روش معروف استوالد است که در آن آمونیاک را با هوا به اکسید نیتروژن تبدیل می کنند. در شکل هم می توانید فرایند تولید را ببینید.
سپس با استفاده از کاتالیزور آلیاژ پلاتین-رودیوم اکسیداسیون NH3 به NO انجام می شود. بعد از این مرحله، معمولا با به کارگیری نیترات منیزیم، اسید نیتریک تولید می شود.
در بازار بیشتر با خلوص ۶۵ درصد وجود دارد. باران اسید هم مقدار زیادی اسید نیتریک دارد! به نام تیزاب نیز معروف می باشد. طلا در اسید نیتریک حل نمی شود! ولی نقره، مس و سایر فلزات در آن حل می شوند!
خواص فیزیکی و شیمیایی اسید نیتریک و شناسایی آن!
| خواص | مشخصات |
| دانسیته (g/cm۳) ۱/۵۱۲۹ | فرمول شیمیایی HNO۳ |
| نقطه ذوب (۰C) 42- | وزن مولکولی (g/mol) 63/01 |
| نقطه جوش (۰C) 83 | شماره (CAS No) 7697-37-2 |
| حلالیت در آب محلول | نام ها: تیزاب، نیتریک اسید، جوهر شوره، هیدروین نیترات |
موارد مصرف اسید نیتریک
در تولید تیزاب سلطانی برای جداسازی و بازیابی فلزات ارزشمند مثل طلا
تولید کودهای شیمیایی مانند اوره و…
به عنوان اکسید کننده قوی در ساخت موشک
عامل تجزیه و جداکننده در فرایندهای شیمیایی
در تولید مواد آلی که نیتروژن دارند مثل نایلون ها
در صنعت چاپ
تولید الکترولیت
هنگام استفاده از نیتریک اسید خیلی مواظب باشید!
خاصیت خوردگی و اکسید کنندگی اسید نیتریک به قدر است که اگر در حین استفاده و یا تولید آن ایمنی لازم را رعایت نکنید برای شما خطرات جدی به وجود خواهد آمد.
سلامت ریه و دندان های شما به خطر جدی می افتد. تنفس طولانی مدت آن موجب تنگی نفس و آسم می شود. اگر به طور مستقیم با چشم یا پوست تان برخورد کرد آن را سریعا با آب شسته و بعد به پزشک مراجعه کنید تا آسیب جدی وارد نشود.
بیشتر بدانیم | سدیم سولفات : خواص، تولید طبیعی، مصنوعی و کاربردهای آن در صنایع